„Zabawa – jako podstawowa forma działalności dziecka przedszkolnego”

Wyraz „zabawa”, oznaczający dawniej zajęcie, zatrudnienie i przeszkodę, otrzymuje w dzisiejszych czasach stopniowo prawie wyłącznie znaczenie czynności polegającej na zajmującym spędzaniu czasu.
Najważniejsze życiowe czynności ludzkie to: zabawa, nauka, praca i aktywność społeczna. Każda z nich jest czynnością dominującą w pewnym okresie życia ludzkiego; zabawa – w wieku przedszkolnym, to jest do 6 -7 roku życia, uczenie się – w wieku szkolnym, a praca – w okresie działalności zawodowej.
O zabawie dzieci w wieku przedszkolnym można powiedzieć, iż nosi na sobie piętno zewnętrznych wpływów społecznych, ale jednocześnie jest przejawem osobowości danego dziecka jako całości, jego stosunku do świata społecznego, do przyrody i do siebie samego.
Jako dominująca w wieku od dwu do sześciu lat ta forma aktywności dziecka – zewnętrznej i wewnętrznej – nadaje specyficzną barwę całemu temu okresowi. A jest to okres ważny dla rozwoju człowieka, co, poczynając od Rousseau, zgodnie potwierdzają psycholodzy. Twierdzą oni, że w tym okresie formują się niemal wszystkie podstawowe funkcje psychiczne i biologiczne, a mowa rozwija się w takim tempie, że swój podstawowy zasób słownictwa człowiek zawdzięcza przede wszystkim temu okresowi. Oczywiście zabawa nie jest tego wyłączną przyczyną, oprócz niej składają się na ten rozwój wpływy rodziny, przedszkola oraz środowiska rówieśniczego, ale właśnie na tej przestrzeni życiowej małego dziecka zabawa staje się najważniejszą postacią aktywności.
Liczni psychologowie zbierali obserwacje zabaw dzieci w różnym wieku, a w celu uporządkowania tych materiałów wyodrębnili różne ich rodzaje w zależności od występujących w nich cech charakterystycznych. Nie ma jednak pełnej zgodności w ujęciu tego problemu przez różnych psychologów. Każdy z nich bowiem wyodrębnia inne rodzaje zabaw, określając je odmiennymi terminami. Najczęściej pojawiają się rodzaje zabaw, choć często o innej nazwie to:
  •  zabawy manipulacyjne – pojawiają się najczęściej „ gdy dziecko osiągnie sprawność chwytania. Chwytanie w pierwszej fazie jest mimowolne i nieświadome, ale dzięki pierwszym kontaktom dziecka z otaczającymi je przedmiotami następuje przejście do czynności dowolnych i zamierzonych,
  • zabawy konstrukcyjne – istotą tych zabaw jest tworzenie „dzieła” z dowolnego materiału. Czynnościom konstrukcyjnym towarzyszy uczucie przyjemności, gdyż zaspokajają potrzebę tworzenia, która jest jedną z wielu potrzeb występujących tak u dzieci, jak u dorosłych.
  • zabawy tematyczne – określane w psychologii, pedagogice, czy metodyce różnymi terminami, jak zabawy w role, naśladowcze, twórcze, fikcyjne, tematyczne. W zabawie tej występuje moment przejęcia jakiejś roli, naśladowania, tworzenia, udawania, kogoś czy czegoś, a więc tworzenia fikcji,
  • zabawy dydaktyczne – są zazwyczaj specjalną formą organizowanej działalności dziecięcej, w której uwzględniając właściwości zabawy, stawiamy przed dzieckiem, jakieś zadanie do rozwiązania,
  • zabawy ruchowe – czynnikiem dominującym w tych zabawach jest ruch, który w wieku przedszkolnym stanowi ważny bodziec rozwoju
Dzieci same zaspakajają potrzebę ruchu, podejmując różne zabawy, jak np.: bieżne, skoczne, czy też zabawy sprowokowane przez znajdujące się w ich otoczeniu specjalne przybory, urządzenia i pomoce.
Wychowując nasze dzieci pamiętajmy zatem, iż zabawa w życiu dziecka jest tym czym praca dla człowieka dorosłego, traktujmy więc zabawy naszych dzieci poważnie i bawmy się z mini kiedy tylko nadarzy się ku temu okazja.

Literatura:

W. Okoń , Zabawa i rzeczywistość, WSiP, Warszawa 1987,
J. Dudzińska, Wychowanie i nauczanie w przedszkolu, WSiP, Warszawa 1983.

Opracowanie: Elżbieta Kaźmierczak, Mariola Wenker