Kształtowanie odporności emocjonalnej dziecka

Kształtowanie odporności emocjonalnej dziecka. 

Kształtowanie odporności emocjonalnej dziecka w wieku przedszkolnym to długotrwały proces, którego efekty są widoczne za kilka lat. Na pytania „jak wzmacniać dziecko emocjonalnie, jak nauczyć dziecko znosić porażki, jak pomóc mu w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami?” nie ma jednoznacznych odpowiedzi. Dzieci zaskakują dorosłych swoim zachowaniem, potrafią na zmianę płakać i wybuchać radosnym śmiechem. Przeżycia, których doświadczają, zarówno te pozytywne jak i negatywne są krótkotrwałe ale zapadają im w pamięci na długie lata i mają wpływ na ich późniejsze zachowania emocjonalne. Z reguły dzieci w wieku przedszkolnym nie potrafią się długo martwić. Nawet wtedy, kiedy byłoby to logiczne i uzasadnione.  Ich system nerwowy jest słaby i nie wytrzymuje napięć. Dzieci źle znoszą atmosferę niepokoju, zagrożenia poczucia bezpieczeństwa. Potrafią stworzyć wówczas własną, pozytywną wersję wydarzeń (wtedy nie kłamią, tylko się bronią). Dzieci z rodzin skłóconych,  dzieci niekochane, zaniedbane, odtrącone, przestawione na dalszy plan są dziećmi znerwicowanymi. Są to dzieci, które nie mają oparcia w swoich rodzicach, nie mają siły aby sprostać trudnym sytuacjom, w których się znalazły. Z reguły odreagowują buntem, agresją, lękiem i nieufnością. A to odbija się ujemnie na rozwoju dzieci, zarówno psychofizycznym jak i emocjonalnym. Dlatego praca nad sferą emocjonalną dziecka to ścisła współpraca wychowawcy z rodzicami.
Czynniki wpływające na proces kształtowania odporności emocjonalnej dziecka na sytuacje trudne (minusy i plusy)
    1. Dom rodzinny
– dom, który nie zaspokaja podstawowych potrzeb dziecka, bądź zaspokaja je w sposób niewłaściwy.
+ zaspokojenie podstawowych potrzeb: bezpieczeństwa, miłości i akceptacji stanowi podstawę prawidłowego procesu kształtowania więzi emocjonalnych. Wspólna, szczera i dostosowana do poziomu rozmówców rozmowa wszystkich członków rodziny, zwłaszcza dotycząca emocji, stymuluje tworzenie trwałych więzi oraz kształtuje odporność emocjonalną, tak bardzo potrzebną do radzenia sobie w trudnych sytuacjach.
+ stawianie dziecku zadań adekwatnych i możliwych do zrealizowania w jego wieku (zbyt wygórowane wywołują poczucie klęski. Zadanie ZAWSZE powinno być sprawdzone i sprawiedliwie ocenione. Jeśli trzeba, to należy dziecko umiejętnie skarcić. Kara powinna być adekwatna do winy i wieku dziecka. Pozwala to wyeliminować zachowania niepożądane dziecka. Niezmiernie ważne jest natomiast aby nagród było nieporównywalnie więcej niż kar – wtedy dziecko wzbudza w sobie poczucie własnej wartości i zaufanie do siebie samego)
+ bliskie więzi w rodzinie dają szansę na poznawanie siebie wzajemnie. Zachowania rodziców są pierwszymi wzorcami, które będą towarzyszyć dzieciom do końca życia.
2. Oddziaływania wychowawcze
– „wychowanie bezstresowe”. Spełnianie wszystkich potrzeb dziecka, zaspokajanie jego potrzeb, często na wyrost, zbytnie pobłażanie dziecku, a także wychowanie zbyt rygorystyczne, ograniczanie swobody, hamowanie naturalnej ciekawości i eksploracji świata, niekonsekwencje zachowania dorosłych.
+ pozwalanie dziecku na podejmowanie na własną odpowiedzialność pewnych decyzji i działań. Nie należy wpajać dziecku, że zawsze powinno być najlepsze i pierwsze, nie należy jednak ciągle ochraniać dziecka przed porażkami.
+ wzmacnianie procesów pobudzania u dzieci, które są mało aktywne
+ wzmacnianie siłę procesów hamowania u dzieci nadpobudliwych poprzez uczenie ich powstrzymywania się od działań niepożądanych
+ dbanie o stan zdrowia dziecka, ponieważ choroby osłabiają układ nerwowy dziecka i jego odporność
  3. Błędy wychowawcze rodziców
– brak zainteresowania dzieckiem, brak zaangażowania w problemy dziecka, bagatelizowanie trudności na jakie natrafia, poniżanie dziecka poprzez niewłaściwe odzywanie się do niego, brak szacunku, zaufania, zrozumienia i miłości.
+ wygospodarowanie tyle czasu dla dziecka ile jest mu potrzebne, „bliskość” rodziców, służenie dziecku wsparciem, dobrym słowem, miłym gestem, uśmiechem. Optymalny klimat, który tworzą rodzice w domu rodzinnym, tworzy właściwą bazę do rozwoju  emocjonalnego dziecka.
+ określanie granic „co wolno – czego nie wolno”,
+ okazywanie konsekwencji i stanowczości wobec dziecka,
+ wzmacnianie pozytywnych zachowań i mocnych stron,
+ tworzenie warunków do samodzielnego funkcjonowania dziecka w zakresie jego możliwości,
+ stymulowanie aktywności poznawczej,
+ uczenie porządku i dobrych manier.

Nerwica jest jedną z postaci zaburzeń procesów emocjonalnych. Może być wynikiem sytuacji traumatycznych (wypadek, śmierć) albo rodzinnych (kłótnie, rozwód, nadmierna wymagania).
Wybrane objawy:
– moczenie nocne,
– wzmożone łaknienie,
– otyłość,
– wymioty,
– zaburzenia snu,
– lęki,
– obgryzanie paznokci,
– ssanie palca,
– tiki,
– jąkanie,
– fobie.

Dzieci, u  których występuje nerwica można podzielić na dwie grupy:
– dzieci nadpobudliwe psychoruchowo – ruchliwe, niespokojne, szybko i niedokładnie mówiące, występuje u nich wiele przyruchów: drapanie, mruganie, chrząkanie, kasłanie, agresja, brak cierpliwości, krótkotrwały zapał.
– dzieci bierne, zahamowane, wycofujące się – mówiące cicho, mogące mieć wady wymowy, brak apetytu, tremę, lęki: u młodszych dzieci może wystąpić okresowe niemówienie.

Wskazówki dla rodziców pomagające w pracy nad stabilnością emocjonalną dzieci.
1. Ujednolicenie oddziaływań i konsekwentne postępowanie.
Wszystkie osoby zajmujące się dzieckiem (również dziadkowie, ciocie itp.) muszą stawić dziecku jednakowe wymagania. Po ustaleniu ze sobą wymagań wobec dziecka, oceny jego zachowania wszyscy muszą postępować JEDNAKOWO. Należy dziecko pochwalić lub okazać niezadowolenie i doprowadzić do dokończenia zadania.

2. Wzmacnianie pozytywne dziecka.
Akceptowanie tego, co dziecko robi, utwierdzanie go w przekonaniu, że to co robi, robi dobrze. Nie wolno oceniać, krytykować, zawstydzać, porównywać do innego dziecka. Chwalenie dziecka zachęci je do podejmowania innych aktywności, co z kolei pozwoli np. na przełamanie nieśmiałości i odkrywanie nowego.

3. Stosunek dziecka do samego siebie.
Dziecko MUSI uwierzyć we własne możliwości. Należy ustalić wspólnie z dzieckiem stały zakres obowiązków domowych dziecka. Nie należy chronić dziecka przed trudnościami, zachęcać do podejmowania wysiłku i chwalić z dobrze wykonanego obowiązku.

4. Poszerzanie grona rówieśników dziecka.
Dziecko musi być uspołeczniane. Nie może skupiać na sobie całej uwagi, gdyż łatwo ulegnie albo poczuciu niższości albo wyższości poprzez porównywanie się z rówieśnikami.

5. Wykazywanie się cierpliwością i spokojem.
Nadmierna, gwałtowna reakcja dorosłego (zniecierpliwienie, krzyk, kłótnia, ostre zakazy) spotęguje siłę reakcji dziecka, która i tak już może być nieadekwatna do bodźca.

6. Przestrzeganie rozkładu dnia.
Uporządkowany rytm dnia, zarówno w domu, jaki i w przedszkolu (plan dnia, wspólnie ustalone zasady) są kluczowe dla dziecka, aby mogło korzystać ze swoich wcześniejszych doświadczeń. Zaskakiwanie dziecka nadpobudliwego emocjonalnie wzbudza jego niepokój i uniemożliwia przewidywanie tego, co może się zdarzyć.

7. Aktywne spędzanie czasu wolnego i organizowanie sytuacji edukacyjnych W RUCHU.
Czas spędzony z dzieckiem na wspólnych zabawach i grach sportowych na wolnym powietrzu (a nie przed telewizorem i na grach komputerowych) sprzyja nawiązaniu lepszych relacji z dzieckiem, lepszego kontaktu, co ma ogromne znaczenie dla obu stron. Poprzez agresywny, głośny przekaz mediów dziecko doświadcza, wchłania i adaptuje do swojej podświadomości naganne wzorce zachowań i powiela je. Aby temu zapobiec TRZEBA zapewnić dziecku dużo zmiennego ruchu o różnorodnym nasileniu,  dziecko może wtedy spożytkować naturalny dla niego nadmiar energii we właściwy sposób w różnorodnej działalności.

8. Układanie gier przez dziecko i korzystanie z gier planszowych.
Gry planszowe to ogromny wachlarz możliwości dla dziecka i wszystkich jego towarzyszy. Dzięki wspólnym rozgrywkom z rówieśnikami, rodzeństwem, rodzicami, dziadkami dziecko uczy się radzić sobie z sytuacjami pełnymi napięć, trudnymi, powtarzającymi się. Jednak wygrywając lub przegrywając kształtuje swoją odporność emocjonalną i umiejętność radzenia sobie z porażkami.

Przykłady zadań dla najmłodszego przedszkolaka:
• ubieram się bez pomocy mamy i taty
• sam(a) przygotuję laurkę na Dzień Babci
• sam(a) wieczorem sprzątam swoje zabawki
• itd…

Materiały zebrała i przygotowała na podstawie książki Ewy Zielińskiej „Listy do Ewy Z.”
Ewa Kruczek

Żródła:
Ewa Zielińska „Listy do Ewy Z.”
https://www.wszpwn.com.pl/pl/salon-metodyczny/rozwoj-emocjonalny-dziecka-w-wieku-przedszkolnym-1.html
http://przeds8.webd.pl/kacik-rodzicow/462-jak-wzmacniac-odpornosc-dziecka-w-przedszkolu.html
https://www.superkid.pl/stawianie-celow-przez-dzieci