„Gdy dziecko z wadą wymowy idzie do szkoły”
Natomiast większość dzieci przekraczających próg szkoły poprawnie wymawia wszystkie głoski języka polskiego. W tej sytuacji zaburzona mowa niektórych dzieci zostaje natychmiast zauważona, wychwycona przez kolegów. Zdarzają się złośliwe uwagi, przedrzeźnianie, wyśmiewanie. Nie jest to sytuacja przyjemna dla dzieci, które nie dość, że mają problem i są tego świadome, to jeszcze narażone są na kpiny ze strony rówieśników. Zresztą, to dopiero początek ich problemów.
Powoli zaczyna narastać zależność między zaburzeniami mowy, a trudnościami w nauce. Jest to zależność obustronna. Zaburzenia mowy przyczyniają się bowiem do powstawania trudności w nauce, a niepowodzenia szkolne wpływają na utrwalanie się zaburzeń mowy.
Dzieci, które źle wymawiają poznawane głoski, zazwyczaj źle nazywają i zapisują litery. W efekcie błędny zapis w zeszycie zostaje negatywnie oceniony przez nauczyciela.
Dzieci z wadami artykulacyjnymi często popełniają w piśmie i czytaniu te same błędy, co w mowie spontanicznej. Najczęściej spotykane błędy wiążą się z takimi zaburzeniami jak: mowa bezdźwięczna, parasygmatyzm, czy pararotacyzm. Błędy popełniane w mowie bezdźwięcznej dotyczą zamiany głosek dźwięcznych na bezdźwięczne (woda – fota), w parasygmatyzmie dotyczą zamiany głosek szumiących na syczące (szafa – safa), natomiast w pararotacyzmie głoski r na l lub j (radio- ladio- jadio).Często zmiana fonetycznego brzmienia słów utrudnia uchwycenie ich sensu, lub nawet znaczenia całego tekstu (szum- sum, rak- lak). Nowe słownictwo jest przyswajane o wiele wolniej, pojawiają się agramatyzmy, zniekształcenia wyrazów dłuższych. Zdania są budowane nieprawidłowo pod względem gramatycznym.
Odbiciem tych trudności jest pismo dzieci. Specyficzne błędy wynikają z trudności w posługiwaniu się dwuznakami, spółgłoskami miękkimi, głoskami dźwięcznymi i bezdźwięcznymi. Błędy pojawiają się w pisaniu ze słuchu, w wypracowaniach.
Uczniowie wypowiadają się niechętnie, przestają być aktywni na lekcjach, nie zgłaszają się. Świadomi swego zaburzenia próbują maksymalnie skracać i upraszczać wypowiedzi. Nie wyrażają w pełni swoich myśli. Zaczynają funkcjonować poniżej swoich możliwości. Otrzymują coraz niższe oceny. Narasta w nich poczucie mniejszej wartości. Pojawiają się stany napięcia nerwowego, lęk przed słabymi stopniami, narasta niechęć do kolegów i nauczycieli. Wszystkie te czynniki powodują, że stopniowo rośnie lęk przed mówieniem, czyli logofobia.
Problemy w szkole z czasem zaczynają znajdować wpływać na sytuację domową dzieci a zaburzeniami mowy. Rodzice widząc słabe oceny dziecka, jego niechęć do szkoły reagują w różny sposób. Często stosują różnego rodzaju kary, zakazy. Aby uniknąć karania dzieci zaczynają kłamać, aby uniknąć złych ocen zaczynają wagarować. Dziecko ma złe relacje zarówno z rodzicami, nauczycielami jak i kolegami. Dom i szkoła stają się źródłem napięć nerwicogennych.
Dalsze losy dzieci z wadami wymowy są bardzo różne. Mądre, cierpliwe podejście nauczyciela i rodziców, dostarczanie przez nich prawidłowych wzorców mowy spowoduje, że niektóre z tych dzieci po pewnym czasie zaczynają mówić poprawnie. Sytuacja ta dotyczy jednak dzieci o niewielkich deficytach w zakresie mowy. Czasami rodzice usiłują pomóc dzieciom na własną rękę. Nie zawsze jednak z dobrym skutkiem, gdyż nie jest to pomoc fachowa. Niektóre z dzieci zostaną objęte opieką logopedyczną, co przyniesie po pewnym czasie spodziewane efekty w postaci prawidłowej mowy. Natomiast pewna grupa dzieci nie otrzyma żadnej pomocy. Pojawią się z pewnością zaburzenia dodatkowe, wynikające z przedstawionych wyżej, nawarstwiających się trudności. Dzieci te będą wymagały pomocy jeszcze innych specjalistów.
Pamiętajmy o tym już w przedszkolu. Nie lekceważmy zaburzeń mowy dzieci w wieku przedszkolnym.
Literatura:
K. Kozłowska, Pomagajmy dzieciom z zaburzeniami mowy, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 1996
B. Sawa, Dzieci z zaburzeniami mowy, WSiP, Warszawa 1990